Pagina's

zondag 22 april 2012

Moeilijke baas 2


Egbert, 43,  projectleider bij een Energiebedrijf stelde in een cursus de volgende vraag: Ik werk sinds kort met een nieuwe directeur op mijn onderdeel, ze zit twee management lagen boven mij. Ik raak iedere keer met haar in een vervelende discussie, ze triggert mij enorm!  Hoe blijf ik uit die discussie? Ze bemoeit zich met details tot vier niveaus onder haar. In vergaderingen met leveranciers  valt ze mij openlijk af en corrigeert me op details. Niet alleen ik, maar ook de managers boven mij hebben daar last van. Wat denkt ze wel niet!?

Egbert kreeg vlekken in zijn nek van deze dame. 'Controlfreak, lastige baas, beetje Albayrak type!' werd er al in de groep gemompeld. Bij zo iemand hadden we direct wel een beeld. 
Gelukkig had Egbert de vraag heel interactief verwoord; ze triggert mij enorm, hoe blijf ik daar uit? 
Interessant om het meteen even om te draaien; waar zou Egbert háár op triggeren in hun samenwerking?
Ik vroeg Egbert te kijken vanuit het perspectief van zijn vrouwelijke directeur, als nieuwkomer in een mannenorganisatie, in een vakgebied waarin zij niet technisch geschoold was, terwijl alle mannen dat wel waren. Na enig denken en aarzelen, gaf Egbert aan dat ze waarschijnlijk onzeker was over haar inhoudelijke expertise. En dat ze dat wilde compenseren door extra betrokkenheid te tonen op details. Hij gaf toe dat ze erg resultaatgericht was en een flinke opdracht had (organisatie klaarmaken voor een fusie). En gezien door haar bril zag hij dat hij steeds meer details voor haar ging afschermen. Hij zag dat ook de andere managers zich steeds verder terugtrokken waarop zij steeds grimmiger controlegedrag begon te vertonen. Sterker nog: waarschijnlijk werd zij steeds argwanender, en begon ze de indruk te krijgen dat er iets flink mis was in de organisatie, waardoor ze er des te meer overtuigd van kon raken dat rigoureuze ingrepen nodig waren.  Toen Egbert inzag dat hij dit patroon mede versterkte door haar steeds meer buiten te sluiten, besloot hij op een nieuwe manier met haar te gaan samenwerken.
Hij zou zijn directeur gaan trakteren op details en haar ‘gratis’ dingen weggeven waarvan hij wist dat hij haar er een plezier mee deed. Hij zag dat het weinig zin had gevangen te blijven in gevoelens van betutteling. Hij kreeg zelfs lol in het idee de regie te nemen!

Moeilijke bazen zijn niet zozeer moeilijke mensen is mijn stelling. Ik geloof eerder dat ze afwijken in de context, en daarom 'schuren'. We zien een dromer oreren tussen de doeners. Een vrouw zich staande houden tussen mannen. We zien een man laveren tussen vrouwen. Een cijferneuker stuurt op marges tussen idealisten, we zien een bouwmanager commanderen aan hoogopgeleide professionals. 'Moeilijke bazen' hebben een andere bril op dan de medewerkers en spreken een andere taal.  En meestal heeft een moeilijke baas ergens hoog in de boom invloedrijke sponsors, die die andere bril juist willen. 
Soms schuurt de stijl van de baas misschien teveel met die van de organisatie. Zoals wanneer de directeur van het COA rondrijdt in een goudkleurige Mercedes. Maar dat wil nog niet zeggen dat Nurten Albayrak een despoot is.

maandag 9 april 2012

Moeilijke baas

Er wordt heel wat geroddeld over bazen.
Daar is op zich niets raars aan; hoge bomen vangen veel wind, en wie leiding geeft, weet dat er over hem of haar gepraat wordt. 
In de context van een leertraject wordt de baas (die natuurlijk allang niet meer zo genoemd wordt, we laten ons toch niet meer door een baas aansturen!) dan ook vaak besproken. Logisch, en zelfs wenselijk; het verbeteren van de relatie met de baas staat vaak in de top 3 van ons verlanglijstje.
Spannender wordt het wanneer de baas stevige etiketten krijgt opgeplakt. 'Mijn baas is een machtswellusteling, mijn baas heeft totaal geen visie, mijn baas is volledig incompetent voor die plek; ik begrijp niet hoe hij daar is terecht gekomen, mijn baas ontbeert echt elk empatisch vermogen' en ga zo maar door.

Het schept een band om samen boos te zijn op de baas. De uitspraak 'ik heb een moeilijke baas' is dan ook erg verleidelijk en appelleert aan partij kiezen. De moeilijke baas staat garant voor heel wat gezellige koffiesessies en tegen het einde van het leertraject wordt geroepen dat 'de baas deze cursus ook heel goed zou kunnen gebruiken!'. Ook nog eens vleiend voor de begeleiding.

Maar wie partij kiest, is vanaf dat moment eigenlijk verloren als gesprekspartner (het is mij meer dan eens overkomen).
Het 'moeilijke' van de baas is als waarheid en als persoonlijke eigenschap geformuleerd en daarmee een vaststaand punt geworden. Wie partij kiest, neemt dit perspectief over, en raakt daar net zo in gevangen als de medewerker-van-de-moeilijke-baas zelf. Het punt van waar-uit je waarneemt, neem je voor 'waar' aan.
 Leuke vragen om daar uit te blijven zijn bijvoorbeeld:
‘Bewijs ik je een dienst door jou of je baas gelijk te geven?’. 
Of nog ontregelender: ’sinds wanneer heb jij problemen met je baas?’.
De eerste keer dat ik deze vraag durfde te gebruiken, viel iemand letterlijk tien seconden stil.
Moeilijke baas wordt moeilijke relatie. Nieuw perspectief.

Een prachtige naam voor het onderzoeken van verschillende perspectieven vind ik Meervoudige Partijdigheid. Je bent wel partijdig, maar je bent voor álle partijen.
Handenwrijvend van nieuwsgierigheid verken je niet alleen het perspectief van de medewerker, maar vooral ook het venster gezien vanuit de baas zelf, de Raad van Toezicht, het MT, de voormalig directeur en de professionals. Je blijft switchen van punt van waar-uit je waarneemt, en ontdekt dat de baas vele relaties heeft, waarvan sommige het etiket 'moeilijk' hebben, maar lang niet alle.

Volgende keer een voorbeeld!





zondag 1 april 2012

Loslaten is iets anders vastpakken

'Ik wil leren loslaten' zeggen mensen soms tijdens een training over leiderschap.
'Ik kan mijn werk niet loslaten' vertelt iemand mij die 's nachts ligt te piekeren.
'Ik móet loslaten onder de knie krijgen' formuleerde een coachee gister nog vervaarlijk fronsend, waarmee ze onmiddellijk de tegenstelling in beeld bracht.
Loslaten is een heilig woord geworden, een oplossing voor alles.

Het is één ding als mensen over zichzelf zeggen dat ze meer moeten loslaten, het is iets anders als ze het tegen jóu gaan zeggen. 'Laat het los!' zegt iemand stralend tegen je, alsof ze het meest geniale advies der adviezen zojuist doorkreeg van boven.
Bedremmeld kijk je je gesprekspartner aan. Tja, dat klinkt wel wijs. Stom dat je daar zelf nooit op gekomen was!

In de loop van de jaren heb ik een flinke allergie tegen het advies 'loslaten' opgebouwd. Die allergie komt voort uit de periode dat ik, worstelend met een nog onvervulde kinderwens, vaak te horen kreeg 'joh, je moet het gewoon wat meer loslaten!'. Het waren de momenten dat ik iemand wel een klap in zijn (meestal haar) gezicht kon verkopen.
Dezelfde woede zag ik bij onze scheidend directeur tijdens zijn afscheidsspeech. Hij maande ons alsjeblieft op te houden met die goedbedoelde adviezen aan hem over Loslaten. Wie ergens vol van is (een kinderwens, een onderneming leiden) heeft goede redenen zich ergens druk over te maken.

Daarnaast plaatst de (meestal ongevraagde) adviseur de ander in een onmogelijke positie. Door te zeggen 'jij moet het loslaten' zeg je eigenlijk ook 'jij houdt iets vast en dat is een probleem'. Of nog een stapje verder: 'jouw hele vraag wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het feit dat je niet los kan laten, dus het is je eigen schuld'. Van bevlogen, verlangend of gedreven mens sta je ineens in de positie van een Niet-Loslater. Je hebt het allemaal aan jezelf te danken. Je bent afhankelijk van de verlichte mensen in jouw omgeving die gelukkig zo aardig zijn je te vertellen dat je los mag laten. Als Niet-Loslater zou je daar natuurlijk nooit zelf opkomen.
Zie maar weer eens uit die hoek weg te komen!
De roze olifant staat in de kamer, en is er met geen mogelijkheid meer uit te krijgen.

Hoe gezond het advies 'Laat het los!' ook klinkt, het pathologiseert en betuttelt.
Een verfrissend nieuw idee over loslaten ondervond ik laatst in een Aikido workshop.
'Niet vastpakken' zei onze leermeester. Gedachten, gevoelens, projecten, actielijsten en verwachtingen waar je los van wil komen: 'Gewoon niet vastpakken als het langskomt'.

Deze omdraaiing bevalt me meer. Het plaatst je in de positie van de regisseur. Als je iets vastpakt, is dat een keuze. Je kunt 't ook voorbij laten gaan. Of je kunt kunt iets ánders vastpakken. Iets met een hoger doel, een hoger belang.
De leidinggevende die vindt dat hij nog 'teveel in de operatie' zit, heeft de keuze zich drukker te gaan maken over visie.  Iemand die vindt dat hij teveel werkt, zou zich drukker kunnen maken over z'n relatie en kinderen. Iemand die zich voortdurend ergert aan anderen, zou haar eigen inspiratiebronnen meer vast kunnen pakken.

En in plaats van nog heel lang te turen op de perfecte laatste zin van deze blog, kan ik besluiten nú naar de sportschool te gaan ;-)